NỀN TẢNG NGHIÊN CỨU
(BACKGROUND)
Nền tảng khái niệm
Chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2016 – 2020 đã được ban hành theo quyết định số 59/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ vào tháng 9 năm 2015 (QĐ số 59/2015/QĐ-TTg). Đây là một dấu mốc thể hiện sự thay đổi đáng kể trong cách đo lường và đánh giá nghèo của Việt Nam, từ việc đánh giá nghèo thông qua tiêu chí thu nhập sang đánh giá sử dụng cách tiếp cận đa chiều.
Hội nghị thượng đỉnh thế giới về phát triển xã hội tổ chức tại Copenhagen, Đan Mạch năm 1995 đã đưa ra định nghĩa về nghèo như sau: “Người nghèo là tất cả những ai có thu nhập thấp mỗi ngày hơn 1 đô la Mỹ (USD), là số tiền được coi như đủ để mua những sản phẩm thiết yếu để tồn tại”. Ngân hàng thế giới (WB) lại tính chuẩn nghèo theo 4 nhóm nước là chậm phát triển, đang phát triển, phát triển và những nước công nghiệp phát triển. Theo đó, những cá nhân được coi là nghèo tại các nước chậm phát triển có thu nhập dưới 0,5USD/ngày; ở nước đang phát triển là từ 1 đến 2USD/ngày; tại các nước Châu Âu là 4USD/ngày và tại các nước công nghiệp phát triển là 14,4 USD/ngày. Quan điểm truyền thống về nghèo được thể hiện qua những khía cạnh sau: (i) sự thiếu thốn một trong các yếu tố dịch nào hoặc hàng hóa cụ thể hay vô hình.; (ii) là sự tủng thiếu về vật chất chứ không phải hành vi, niềm tin, hạnh phúc, hay mức độ thỏa mãn;(iii) Chuẩn nghèo cần tập trung vào nhóm xã hội mà nó vượt quá khả năng của họ; (iv) Đánh giá khả năng tiếp cận hàng hóa và dịch vụ chủ yếu dựa trên đánh giá thu nhập cần thiết; (v) Liên quan đến bất bình đẳng. Có thể thấy, quan niệm truyền thống chỉ tập trung vào nguồn lực vật chất để xác định nghèo. Quan niệm truyền thống đã bỏ quan các yếu tố tác động (giá trị, niềm tin, hạnh phúc), chỉ tập trung vào đánh giá nguồn lực vật chất để xác định nghèo, đồng thời không phản ánh hết những ảnh hưởng của tình trạng nghèo đến người nghèo.
Nhằm khắc phục những hạn chế của quan niệm cũ, Tổ chức Liên hợp quốc (2008) đã đưa ra một định nghĩa mới. Theo đó, nghèo là việc thiếu thống năng lực tối thiểu để tham gia vào các hoạt động xã hội một cách hiệu quả. Nghèo còn là việc thiếu thốn đồ ăn, quần áo, không được tiếp cận trường học, không được khám chữa bệnh, thiếu công cụ lao động (đất đai…) hoặc không được tiếp cận tín dụng (vay vốn…). Nghèo cũng đồng nghĩa với việc không có quyền, bị bạo hành, bị loại trừ và sống trong các điều kiện không an toàn. Nghèo
cũng là sự thiếu hụt các cơ hội tham gia, có tiếng nói về mặt kinh tế, xã hội và chính trị. Định nghĩa này cho thấy, nghèo có thể được đo lường bằng các tiêu chí thu nhập hoặc phi thu nhập.
..............(Còn tiếp)
Chi tiết xin xem file đính kèm